Critical Thinking မိတ္ဆက္ (၁)

ေတြးေတာဆင္ျခင္မႈကင္းေသာ သင္ယူျခင္းသည္ အခ်ည္းႏွီးတည္း ။

(ကြန္ျဖဴးရွပ္ရဲ့ စကားပါ ။ မွန္မမွန္ဆိုတာကိုေတာ့ ေတြးေတာဆင္ျခင္ၾကဖို႔ အၾကံျပဳခ်င္ပါတယ္ ။)

     ၁၉၈၀ လြန္ခုႏွစ္ေတြကစၿပီး critical thinking ဆိုတဲ့ စကားစုဟာ ေရပန္းစားလာခဲ့ပါတယ္ ။
ခုခ်ိန္ခါမွာေတာ့ တစ္ဆင့္တက္ၿပီး တကၠသိုလ္ ေကာလိပ္အခ်ိဳ႕မွာ ပညာသင္ကာလတစ္ေလွ်ာက္လံုး
အတြက္ အေျခခံအုတ္ျမစ္အျဖစ္ ဘာသာရပ္တစ္ခုအေနနဲ႔ ဖြဲ႕စည္းသင္ၾကားေပးေနၾကပါၿပီ ။ အသက္
ေမြးဝမ္းေက်ာင္းပညာရပ္တစ္ခုလို သီးျခားရပ္တည္ဖို႔ မဟုတ္ေပမယ့္ ပညာသင္ရာမွာေရာ ေန႔စဥ္ၾကံဳ
ေတြ႕ေနၾကရတဲ့ ဘဝရဲ့အစိတ္အပိုင္းတိုင္းမွာပါ အေကာင္းဆံုး ဆံုးျဖတ္ေရြးခ်ယ္မႈေတြ လုပ္ႏိုင္ေအာင္
ကရိယာတစ္ခုလို အသံုးျပဳႏိုင္ၾကဖို႔ သင္ၾကားေပးတာျဖစ္ပါတယ္ ။ လူတိုင္းအတြက္ ရွိရင္းဘဝနဲ႔အေန
အထားထက္ ပိုျမင့္မားတဲ့အေျခအေနတစ္ရပ္ ဒါမွမဟုတ္ ရႏိုင္သမွ် ဘဝအခြင့္အေရးေတြရဲ့ အေကာင္း
ဆံုးကို ေရြးခ်ယ္ရယူႏိုင္ေအာင္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ရာမွာ အကူအညီေပးႏိုင္တာမို႔ ဒီစာစုနဲ႔ မိတ္ဆက္ေပး
ပါရေစ ။

     ပထမဆံုး critical ဆိုတဲ့စကားလံုးကိုျမင္လိုက္ရလို႔ အရာတိုင္းမွာ ဆန္႔က်င္ကန္႔လန္႔လုပ္ဖို႔နဲ႔ အျပစ္
ရွာဖို႔လို႔ ထင္သူေတြလည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္ ။ ဒီေတာ့ ေဝဖန္တာ၊ ေမးခြန္းထုတ္တာ၊ ေထာက္ျပတာေတြကို
ခံႏိုင္ရည္နည္းပါးၾကတဲ့ ျမန္မာျပည္သူျပည္သား အေတာ္မ်ားမ်ားအတြက္ေတာ့ စိတ္ထဲထင့္သြားႏိုင္ပါ
တယ္ ။ ဒါေပမယ့္ critical ဟာ “ဆန္းစစ္ေဝဖန္ေသာ၊ အကဲျဖတ္ေသာ၊ ႏိႈင္းခ်ိန္ ေသာ” လို႔လည္း
အဓိပၸါယ္ယူလို႔ ရတာေၾကာင့္ critical thinking ဆိုတာကို “ဆန္းစစ္ေဝဖန္ ေတြးေခၚျခင္း” သို႔မဟုတ္
ဥာဏ္နဲ႔ယွဥ္တဲ့ေတြးေခၚမႈလို႔ ယူဆရင္လည္းရပါတယ္ ။

     ပိုၿပီးအတိအက် အဓိပၸါယ္ေဖၚရရင္ critical thinking ဆိုတာဟာ -

- ေဆြးေႏြးျငင္းခံုခ်က္ေတြနဲ႔ အမွန္တရားရယ္လို႔ အဆိုျပဳတာေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ခြဲျခား
  ေဖၚထုတ္ ပိုင္းျခားစိတ္ျဖာၿပီး တန္ဖိုးျဖတ္ဖို႔
- အေျချမစ္မရွိတဲ့ ပုဂိၢဳလ္ေရးအစြဲအလမ္းနဲ႔ ဘက္လိုက္မႈေတြကို ေတြ႕ရွိေဖၚထုတ္ ေက်ာ္လႊားဖို႔
- အဆံုးသတ္ေကာက္ခ်က္ေတြကို ခိုင္မာယံုၾကည္ေလာက္တဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ေတြနဲ႔ ေထာက္
  ပင့္ၿပီး ေဖၚထုတ္ဖန္တီးတင္ျပဖို႔
- ဒါ့ျပင္ ဘာကိုယံုၾကည္ၿပီး လုပ္ကိုင္ရမယ္ဆိုတာေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ လက္ေတြ႕က်မွ်တတဲ့ ပညာ
  သားပါတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကိုလုပ္ဖို႔ - စတဲ့ အမ်ိဳးမ်ိဳးက်ယ္ျပန္တဲ့ သိျမင္ကၽြမ္းက်င္မႈေတြနဲ႔ အ
  သိဥာဏ္စရိုက္ေတြအေပၚ ေယဘုယ်အားျဖင့္ေခၚေဝၚတဲ့ စကားရပ္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္ ။

     ဒါေတြကိုၾကည့္ရင္ critical thinking ဆိုတာဟာ က်ယ္ျပန္႔ၿပီး ခဏတာေလးနဲ႔ ရလာတတ္တဲ့အရာ
မ်ိဳး၊ ရလာဒ္မ်ိဳးမဟုတ္ဖူးဆိုတာ သိႏိုင္ၾကမွာပါ ။ ဒီစာစုဟာ စာဖတ္သူကို မိတ္ဆက္အဆင့္ပဲ ေဝဌေပး
ႏိုင္မွာျဖစ္ၿပီး ဘဝအေတြ႕ အၾကံဳေတြနဲ႔ယွဥ္ၿပီး သတိရွိရွိနဲ႔ ျမင္ေအာင္ၾကည့္ အသံုးခ်သြားႏိုင္တာနဲ႔အမွ်
တိုးတက္ျမင့္မားတဲ့အဆင့္ကို တက္လွမ္းလာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္ ။

     ဆက္မသြားခင္ critical thinking နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အရည္အေသြးေတြကို စာရင္းလုပ္ေဖၚျပခ်င္ပါ
တယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့ လူတစ္ေယာက္ဟာ -

(၁) ဘယ္သတင္းအခ်က္အလက္ေတြဟာ (ကိုယ္ဦးတည္တဲ့ အရာတစ္ခုအတြက္) အက်ံဳးဝင္တယ္
     မဝင္ဖူးဆိုတာ စိစစ္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္တာ ၊

(၂) ယုတၱိတန္တဲ့ အဆိုျပဳခ်က္နဲ႔ စိတ္ခံစားမႈအေပၚမူတည္တဲ့ အဆိုျပဳခ်က္ေတြၾကား ခြဲျခားတတ္တာ ၊

(၃) ျဖစ္ရပ္မွန္နဲ႔ ထင္ျမင္ခ်က္ကို ခြဲျခားႏိုင္တာ ၊

(၄) အေထာက္အထားေတြရဲ့ အကန္႔အသတ္နဲ႔ အေလ်ာ့အတင္းရွိႏိုင္ပံု နည္းလမ္းေတြကို မွတ္မိသိ
     ႏိုင္တာ ၊

(၅) အျခားသူရဲ့ ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈေတြက လွည့္စားခ်က္နဲ႔ လစ္ဟာကြာဟခ်က္ေတြကို ရိပ္မိရွာေတြ႕
     ႏိုင္တာ ၊

(၆) အခ်က္အလက္နဲ႔ သတင္းသုတေတြကို ကိုယ့္ဘာသာ ပိုင္းျခားစိတ္ျဖာတင္ျပႏိုင္တာ ၊

(၇) ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈေတြက က်ိဳးေၾကာင္းမဆီေလ်ာ္တဲ့ အျပစ္အနာအဆာေတြကို သိျမင္တာ ၊

(၈) မတူကြဲျပားတဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြက အခ်က္အလက္နဲ႔ သတင္းသုတမ်ားရဲ့ ဆက္ႏြယ္ခ်ိတ္ဆက္ေန
     တာေတြကို ဆြဲထုတ္ႏုိင္တာ ၊

(၉) ေရွ႕ေနာက္မညီတဲ့ မလံုေလာက္တဲ့ ဒါမွမဟုတ္ ဒြိဟျဖစ္ေနတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြအေပၚ
     အာရံုစိုက္လုပ္ေဆာင္တာ ၊

(၁၀) ထင္ျမင္ခ်က္ထက္ အခ်က္အလက္အေပၚအေျခခံၿပီး ခိုင္လံုတဲ့ေဆြးေႏြးျငင္းခံုခ်က္ေတြကို တည္
     ေဆာက္တာ ၊

(၁၁) အခိုင္မာဆံုး ေထာက္ပင့္ေပးတဲ့ အခ်က္အလက္အစုအစံုကို ေရြးခ်ယ္တာ ၊

(၁၂) ပံုႀကီးခ်ဲ႕ထားတဲ့ အဆံုးသတ္ေကာက္ခ်က္ေတြကို ေရွာင္ရွားတာ ၊

(၁၃) သက္ေသအေထာက္အထားေတြထဲမွာ လိုအပ္ခ်က္ေတြကိုခြဲျခားေဖၚထုတ္ၿပီး ေနာက္ထပ္အခ်က္
     အလက္ေတြကို စုေဆာင္းႏိုင္ဖို႔ အၾကံေပးတာ ၊

(၁၄) ျပႆနာတစ္ခုအတြက္ ရွင္းလင္းတဲ့အေျဖ ဒါမွမဟုတ္ အေျဖတစ္ခုထဲ ရွိမေနႏိုင္တာေတြကို သိ
      ျမင္တာ ၊

(၁၅) အျခားေရြးခ်ယ္ႏိုင္စရာလမ္းေတြကို အဆိုျပဳတင္ျပၿပီး အဲဒါေတြကိုလည္း ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ရာမွာ
      ထည့္သြင္းခ်ိန္ဆတာ ၊

(၁၆) ေဆာင္ရြက္မႈလမ္းေၾကာင္းတစ္ခုကို အၾကံျပဳတင္ျပရာမွာ သက္ေရာက္ပတ္သက္ေနၾကတဲ့ လူစံု
     အဖြဲ႕စံု ဘက္စံုကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားတာ ၊

(၁၇) ေဆြးေႏြးျငင္းခံုတဲ့အေၾကာင္းအရာ ၊ အဲဒါနဲ႔ ဆက္စပ္ပတ္သက္တဲ့ အေျခအေနေတြကို ရွင္းရွင္း
     လင္းလင္း ထုတ္ေဖၚေျပာဆိုတာ ၊

(၁၈) ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈတစ္ခုကို ခုခံကာကြယ္ဘို႔ သက္ေသသာဓကေတြကို မွန္မွန္ကန္ကန္တိတိက်
      က် အသံုးျပဳတာ ၊

(၁၉) ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈကို က်ိဳးေၾကာင္းဆီေလွ်ာ္ေအာင္ စုစုစည္းစည္းစီစဥ္တာ ၊

(၂၀) ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈတစ္ခုရဲ့ တိုးတက္ျဖစ္ေပၚမႈမွာ တိုက္ရိုက္မသက္ဆိုင္တဲ့ အရာေတြကို ေရွာင္
     ရွားတာ ၊

(၂၁) အကိုးအကား အေထာက္အထားေတြကို ယံုၾကည္လက္ခံလာေအာင္ဆြဲေဆာင္ႏိုင္တဲ့ ေဆြးေႏြး
     ျငင္းခံုမႈအျဖစ္ ပံ့ပိုးေပးတဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံုမ်ိဳးနဲ႔ တင္ျပတာေတြကို ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေအာင္လုပ္ႏိုင္
     သလဲတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္ ။

     ဒါေတြအားလံုး ျပည့္စံုဖို႔ကေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္သေလာက္ပါပဲ ။ ဒါေပမယ့္ တစ္ခ်က္ခ်င္းစီရဲ့ အရည္
အေသြးေတြ တိုးတက္လာတာနဲ႔အမွ် ကိုယ္စီဘဝရဲ့ အစိတ္အပိုင္းတိုင္းကို အက်ိဳးျပဳလာမွာျဖစ္သလို
အျခားသူေတြထက္ ပိုသာတဲ့အေနအထားတစ္ခုကို တည္ေဆာက္လာႏိုင္ၾကတာ ေတြ႕လာရမွာပါ ။
လြယ္တဲ့အလုပ္ေတြ မဟုတ္ေပမယ့္ ခက္လွတယ္ေတာ့လည္း မဟုတ္ျပန္ပါဘူး ။ ဘယ္သူမွ ေမြးက
တည္းက တတ္လာၾကတာမဟုတ္လို႔ အတူဆက္ၿပီး ေလ့လာသြားၾကရေအာင္လို႔ ဖိတ္ေခၚလိုက္ပါ
တယ္ ။

Critical Thinking မိတ္ဆက္ (၂)

မန္းကိုကို
၁၂၊ ၀၂၊ ၂၀၁၁

References
- Bassham G, Irwin W, Nardone H & Wallace J 2008, Critical Thinking: a student’s introduction, 3rd edn, McGraw-Hill Higher Education, New York.
- Moore B & Parker R 2009, Critical Thinking, 9th edn, McGraw-Hill Higher Education, New York.

မွတ္ခ်က္
- ဖီေလာ္ဆိုဖီေခါင္းစဥ္ႀကီးေအာက္မွာ ေလာဂ်စ္၊ ေလာဂ်စ္ေခါင္းစဥ္ခြဲေအာက္မွာမွ Critical Thinking ဆိုၿပီး ျပန္ခြဲထြက္တဲ့
  ဘာသာရပ္ငယ္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္ ၊
- စာအုပ္ေပါင္း အမ်ားႀကီးရွိတဲ့အနက္က ကိုယ္ပိုင္ဝယ္ထားျဖစ္တဲ့ စာအုပ္ႏွစ္အုပ္အေပၚ အေျခခံေရးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္ ၊
  အခါအားေလွ်ာ္စြာေတာ့ အျခားစာအုပ္ေတြကလည္း ထည့္သြင္းအသံုးျပဳသြားႏိုင္ပါတယ္ ၊
- ကိုယ္တိုင္ဖတ္ရင္း ေရးသြားမွာမို႔ (အတိုခ်ဳပ္နဲ႔တင္) အပိုင္း ၁၀ ပိုင္းမကရွိႏိုင္တဲ့ စာတြဲျဖစ္ပါတယ္ ၊
- တစ္ပိုင္းနဲ႔တစ္ပိုင္း အခ်ိန္ျခားႏိုင္ပါတယ္ ၊
- ေဝဖန္အၾကံျပဳခ်က္ေတြကို ႀကိဳဆိုပါတယ္ ။