ဍဳဂ္ပါင္လာ.ဆာ္ - (ေဒါင္ပိုင္လားဆိုင္ဒ္) - ျပည့္စံုပါေစ

Saturday, February 12, 2011

Critical Thinking မိတ္ဆက္ (၁)


ေတြးေတာဆင္ျခင္မႈကင္းေသာ သင္ယူျခင္းသည္ အခ်ည္းႏွီးတည္း ။
(ကြန္ျဖဴးရွပ္ရဲ့ စကားပါ ။ မွန္မမွန္ဆိုတာကိုေတာ့ ေတြးေတာဆင္ျခင္ၾကဖို႔ အၾကံျပဳခ်င္ပါတယ္ ။)

     ၁၉၈၀ လြန္ခုႏွစ္ေတြကစၿပီး critical thinking ဆိုတဲ့ စကားစုဟာ ေရပန္းစားလာခဲ့ပါတယ္ ။
ခုခ်ိန္ခါမွာေတာ့ တစ္ဆင့္တက္ၿပီး တကၠသိုလ္ ေကာလိပ္အခ်ိဳ႕မွာ ပညာသင္ကာလတစ္ေလွ်ာက္လံုး
အတြက္ အေျခခံအုတ္ျမစ္အျဖစ္ ဘာသာရပ္တစ္ခုအေနနဲ႔ ဖြဲ႕စည္းသင္ၾကားေပးေနၾကပါၿပီ ။ အသက္
ေမြးဝမ္းေက်ာင္းပညာရပ္တစ္ခုလို သီးျခားရပ္တည္ဖို႔ မဟုတ္ေပမယ့္ ပညာသင္ရာမွာေရာ ေန႔စဥ္ၾကံဳ
ေတြ႕ေနၾကရတဲ့ ဘဝရဲ့အစိတ္အပိုင္းတိုင္းမွာပါ အေကာင္းဆံုး ဆံုးျဖတ္ေရြးခ်ယ္မႈေတြ လုပ္ႏိုင္ေအာင္
ကရိယာတစ္ခုလို အသံုးျပဳႏိုင္ၾကဖို႔ သင္ၾကားေပးတာျဖစ္ပါတယ္ ။ လူတိုင္းအတြက္ ရွိရင္းဘဝနဲ႔အေန
အထားထက္ ပိုျမင့္မားတဲ့အေျခအေနတစ္ရပ္ ဒါမွမဟုတ္ ရႏိုင္သမွ် ဘဝအခြင့္အေရးေတြရဲ့ အေကာင္း
ဆံုးကို ေရြးခ်ယ္ရယူႏိုင္ေအာင္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ရာမွာ အကူအညီေပးႏိုင္တာမို႔ ဒီစာစုနဲ႔ မိတ္ဆက္ေပး
ပါရေစ ။

     ပထမဆံုး critical ဆိုတဲ့စကားလံုးကိုျမင္လိုက္ရလို႔ အရာတိုင္းမွာ ဆန္႔က်င္ကန္႔လန္႔လုပ္ဖို႔နဲ႔ အျပစ္
ရွာဖို႔လို႔ ထင္သူေတြလည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္ ။ ဒီေတာ့ ေဝဖန္တာ၊ ေမးခြန္းထုတ္တာ၊ ေထာက္ျပတာေတြကို
ခံႏိုင္ရည္နည္းပါးၾကတဲ့ ျမန္မာျပည္သူျပည္သား အေတာ္မ်ားမ်ားအတြက္ေတာ့ စိတ္ထဲထင့္သြားႏိုင္ပါ
တယ္ ။ ဒါေပမယ့္ critical ဟာ “ဆန္းစစ္ေဝဖန္ေသာ၊ အကဲျဖတ္ေသာ၊ ႏိႈင္းခ်ိန္ ေသာ” လို႔လည္း
အဓိပၸါယ္ယူလို႔ ရတာေၾကာင့္ critical thinking ဆိုတာကို “ဆန္းစစ္ေဝဖန္ ေတြးေခၚျခင္း” သို႔မဟုတ္
ဥာဏ္နဲ႔ယွဥ္တဲ့ေတြးေခၚမႈလို႔ ယူဆရင္လည္းရပါတယ္ ။

     ပိုၿပီးအတိအက် အဓိပၸါယ္ေဖၚရရင္ critical thinking ဆိုတာဟာ -

- ေဆြးေႏြးျငင္းခံုခ်က္ေတြနဲ႔ အမွန္တရားရယ္လို႔ အဆိုျပဳတာေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ခြဲျခား
  ေဖၚထုတ္ ပိုင္းျခားစိတ္ျဖာၿပီး တန္ဖိုးျဖတ္ဖို႔
- အေျချမစ္မရွိတဲ့ ပုဂိၢဳလ္ေရးအစြဲအလမ္းနဲ႔ ဘက္လိုက္မႈေတြကို ေတြ႕ရွိေဖၚထုတ္ ေက်ာ္လႊားဖို႔
- အဆံုးသတ္ေကာက္ခ်က္ေတြကို ခိုင္မာယံုၾကည္ေလာက္တဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ေတြနဲ႔ ေထာက္
  ပင့္ၿပီး ေဖၚထုတ္ဖန္တီးတင္ျပဖို႔
- ဒါ့ျပင္ ဘာကိုယံုၾကည္ၿပီး လုပ္ကိုင္ရမယ္ဆိုတာေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ လက္ေတြ႕က်မွ်တတဲ့ ပညာ
  သားပါတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကိုလုပ္ဖို႔ - စတဲ့ အမ်ိဳးမ်ိဳးက်ယ္ျပန္တဲ့ သိျမင္ကၽြမ္းက်င္မႈေတြနဲ႔ အ
  သိဥာဏ္စရိုက္ေတြအေပၚ ေယဘုယ်အားျဖင့္ေခၚေဝၚတဲ့ စကားရပ္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္ ။

     ဒါေတြကိုၾကည့္ရင္ critical thinking ဆိုတာဟာ က်ယ္ျပန္႔ၿပီး ခဏတာေလးနဲ႔ ရလာတတ္တဲ့အရာ
မ်ိဳး၊ ရလာဒ္မ်ိဳးမဟုတ္ဖူးဆိုတာ သိႏိုင္ၾကမွာပါ ။ ဒီစာစုဟာ စာဖတ္သူကို မိတ္ဆက္အဆင့္ပဲ ေဝဌေပး
ႏိုင္မွာျဖစ္ၿပီး ဘဝအေတြ႕ အၾကံဳေတြနဲ႔ယွဥ္ၿပီး သတိရွိရွိနဲ႔ ျမင္ေအာင္ၾကည့္ အသံုးခ်သြားႏိုင္တာနဲ႔အမွ်
တိုးတက္ျမင့္မားတဲ့အဆင့္ကို တက္လွမ္းလာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္ ။

     ဆက္မသြားခင္ critical thinking နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အရည္အေသြးေတြကို စာရင္းလုပ္ေဖၚျပခ်င္ပါ
တယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့ လူတစ္ေယာက္ဟာ -

(၁) ဘယ္သတင္းအခ်က္အလက္ေတြဟာ (ကိုယ္ဦးတည္တဲ့ အရာတစ္ခုအတြက္) အက်ံဳးဝင္တယ္
     မဝင္ဖူးဆိုတာ စိစစ္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္တာ ၊

(၂) ယုတၱိတန္တဲ့ အဆိုျပဳခ်က္နဲ႔ စိတ္ခံစားမႈအေပၚမူတည္တဲ့ အဆိုျပဳခ်က္ေတြၾကား ခြဲျခားတတ္တာ ၊

(၃) ျဖစ္ရပ္မွန္နဲ႔ ထင္ျမင္ခ်က္ကို ခြဲျခားႏိုင္တာ ၊

(၄) အေထာက္အထားေတြရဲ့ အကန္႔အသတ္နဲ႔ အေလ်ာ့အတင္းရွိႏိုင္ပံု နည္းလမ္းေတြကို မွတ္မိသိ
     ႏိုင္တာ ၊

(၅) အျခားသူရဲ့ ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈေတြက လွည့္စားခ်က္နဲ႔ လစ္ဟာကြာဟခ်က္ေတြကို ရိပ္မိရွာေတြ႕
     ႏိုင္တာ ၊

(၆) အခ်က္အလက္နဲ႔ သတင္းသုတေတြကို ကိုယ့္ဘာသာ ပိုင္းျခားစိတ္ျဖာတင္ျပႏိုင္တာ ၊

(၇) ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈေတြက က်ိဳးေၾကာင္းမဆီေလ်ာ္တဲ့ အျပစ္အနာအဆာေတြကို သိျမင္တာ ၊

(၈) မတူကြဲျပားတဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြက အခ်က္အလက္နဲ႔ သတင္းသုတမ်ားရဲ့ ဆက္ႏြယ္ခ်ိတ္ဆက္ေန
     တာေတြကို ဆြဲထုတ္ႏုိင္တာ ၊

(၉) ေရွ႕ေနာက္မညီတဲ့ မလံုေလာက္တဲ့ ဒါမွမဟုတ္ ဒြိဟျဖစ္ေနတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြအေပၚ
     အာရံုစိုက္လုပ္ေဆာင္တာ ၊

(၁၀) ထင္ျမင္ခ်က္ထက္ အခ်က္အလက္အေပၚအေျခခံၿပီး ခိုင္လံုတဲ့ေဆြးေႏြးျငင္းခံုခ်က္ေတြကို တည္
     ေဆာက္တာ ၊

(၁၁) အခိုင္မာဆံုး ေထာက္ပင့္ေပးတဲ့ အခ်က္အလက္အစုအစံုကို ေရြးခ်ယ္တာ ၊

(၁၂) ပံုႀကီးခ်ဲ႕ထားတဲ့ အဆံုးသတ္ေကာက္ခ်က္ေတြကို ေရွာင္ရွားတာ ၊

(၁၃) သက္ေသအေထာက္အထားေတြထဲမွာ လိုအပ္ခ်က္ေတြကိုခြဲျခားေဖၚထုတ္ၿပီး ေနာက္ထပ္အခ်က္
     အလက္ေတြကို စုေဆာင္းႏိုင္ဖို႔ အၾကံေပးတာ ၊

(၁၄) ျပႆနာတစ္ခုအတြက္ ရွင္းလင္းတဲ့အေျဖ ဒါမွမဟုတ္ အေျဖတစ္ခုထဲ ရွိမေနႏိုင္တာေတြကို သိ
      ျမင္တာ ၊

(၁၅) အျခားေရြးခ်ယ္ႏိုင္စရာလမ္းေတြကို အဆိုျပဳတင္ျပၿပီး အဲဒါေတြကိုလည္း ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ရာမွာ
      ထည့္သြင္းခ်ိန္ဆတာ ၊

(၁၆) ေဆာင္ရြက္မႈလမ္းေၾကာင္းတစ္ခုကို အၾကံျပဳတင္ျပရာမွာ သက္ေရာက္ပတ္သက္ေနၾကတဲ့ လူစံု
     အဖြဲ႕စံု ဘက္စံုကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားတာ ၊

(၁၇) ေဆြးေႏြးျငင္းခံုတဲ့အေၾကာင္းအရာ ၊ အဲဒါနဲ႔ ဆက္စပ္ပတ္သက္တဲ့ အေျခအေနေတြကို ရွင္းရွင္း
     လင္းလင္း ထုတ္ေဖၚေျပာဆိုတာ ၊

(၁၈) ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈတစ္ခုကို ခုခံကာကြယ္ဘို႔ သက္ေသသာဓကေတြကို မွန္မွန္ကန္ကန္တိတိက်
      က် အသံုးျပဳတာ ၊

(၁၉) ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈကို က်ိဳးေၾကာင္းဆီေလွ်ာ္ေအာင္ စုစုစည္းစည္းစီစဥ္တာ ၊

(၂၀) ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈတစ္ခုရဲ့ တိုးတက္ျဖစ္ေပၚမႈမွာ တိုက္ရိုက္မသက္ဆိုင္တဲ့ အရာေတြကို ေရွာင္
     ရွားတာ ၊

(၂၁) အကိုးအကား အေထာက္အထားေတြကို ယံုၾကည္လက္ခံလာေအာင္ဆြဲေဆာင္ႏိုင္တဲ့ ေဆြးေႏြး
     ျငင္းခံုမႈအျဖစ္ ပံ့ပိုးေပးတဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံုမ်ိဳးနဲ႔ တင္ျပတာေတြကို ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေအာင္လုပ္ႏိုင္
     သလဲတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္ ။

     ဒါေတြအားလံုး ျပည့္စံုဖို႔ကေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္သေလာက္ပါပဲ ။ ဒါေပမယ့္ တစ္ခ်က္ခ်င္းစီရဲ့ အရည္
အေသြးေတြ တိုးတက္လာတာနဲ႔အမွ် ကိုယ္စီဘဝရဲ့ အစိတ္အပိုင္းတိုင္းကို အက်ိဳးျပဳလာမွာျဖစ္သလို
အျခားသူေတြထက္ ပိုသာတဲ့အေနအထားတစ္ခုကို တည္ေဆာက္လာႏိုင္ၾကတာ ေတြ႕လာရမွာပါ ။
လြယ္တဲ့အလုပ္ေတြ မဟုတ္ေပမယ့္ ခက္လွတယ္ေတာ့လည္း မဟုတ္ျပန္ပါဘူး ။ ဘယ္သူမွ ေမြးက
တည္းက တတ္လာၾကတာမဟုတ္လို႔ အတူဆက္ၿပီး ေလ့လာသြားၾကရေအာင္လို႔ ဖိတ္ေခၚလိုက္ပါ
တယ္ ။

Critical Thinking မိတ္ဆက္ (၂)

မန္းကိုကို
၁၂၊ ၀၂၊ ၂၀၁၁

References
- Bassham G, Irwin W, Nardone H & Wallace J 2008, Critical Thinking: a student’s introduction, 3rd edn, McGraw-Hill Higher Education, New York.
- Moore B & Parker R 2009, Critical Thinking, 9th edn, McGraw-Hill Higher Education, New York.

မွတ္ခ်က္
- ဖီေလာ္ဆိုဖီေခါင္းစဥ္ႀကီးေအာက္မွာ ေလာဂ်စ္၊ ေလာဂ်စ္ေခါင္းစဥ္ခြဲေအာက္မွာမွ Critical Thinking ဆိုၿပီး ျပန္ခြဲထြက္တဲ့
  ဘာသာရပ္ငယ္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္ ၊
- စာအုပ္ေပါင္း အမ်ားႀကီးရွိတဲ့အနက္က ကိုယ္ပိုင္ဝယ္ထားျဖစ္တဲ့ စာအုပ္ႏွစ္အုပ္အေပၚ အေျခခံေရးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္ ၊
  အခါအားေလွ်ာ္စြာေတာ့ အျခားစာအုပ္ေတြကလည္း ထည့္သြင္းအသံုးျပဳသြားႏိုင္ပါတယ္ ၊
- ကိုယ္တိုင္ဖတ္ရင္း ေရးသြားမွာမို႔ (အတိုခ်ဳပ္နဲ႔တင္) အပိုင္း ၁၀ ပိုင္းမကရွိႏိုင္တဲ့ စာတြဲျဖစ္ပါတယ္ ၊
- တစ္ပိုင္းနဲ႔တစ္ပိုင္း အခ်ိန္ျခားႏိုင္ပါတယ္ ၊
- ေဝဖန္အၾကံျပဳခ်က္ေတြကို ႀကိဳဆိုပါတယ္ ။

8 comments:

  1. At last, there are someone who will praise me for my effort!
    Thanks for your comment. :-)

    ReplyDelete
  2. This stuff of topic is usually nothing to be controversial but to contemplate oneself with the facts written. So,you wouldn't get much comments but this doesn't necessarily mean your effort is not widely acknowledged.
    I should say this is a must-read. Please keep going.

    ReplyDelete
  3. ဝင္အားေပးသြားတာ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ ကိုေက်ာ္ထင္ ၊
    လူဆိုတာလည္း အခက္သားဗ် ၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မထားပဲ လႉတန္းေဝဌတယ္ဆိုေပမယ့္ ခ်ီးေျမွာက္မႈေတြရွိရင္ ၾကည္ႏူးရသလို ေဝဖန္မႈေတြရွိျပန္ရင္လည္း ေက်ာက္ေသြးသလို အေရာင္တက္ေအာင္ လုပ္ေပးသလိုျဖစ္ေလေတာ့ ဒါေတြကို ေမွ်ာ္လင့္တယ္လို႔ မေေျပာႏိုင္ရင္ေတာင္ မဂၤလာရွိတဲ့ အပိုေဆာင္းဆုေတြမို႔ အဲ .. ဘယ္လိုနာမည္ တပ္ရမွန္း မေျပာတတ္ေတာ့ပါဘူး ။

    တဆက္ထဲမွာလည္း အေပၚကက်ေနာ့္ပို႔စ္ဟာ ပ်င္းရိပ်င္းတြဲႀကီးလို႔ ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ခံစားမိတာေၾကာင့္ ပို႔စ္ ၁ -၂ - ၃ အမွတ္စဥ္္ေတြၾကားမွာ ေပါ့ေပါ့ပါးပါး နမူနာနဲ႔ ေတြးစရာေလးေတြကို ပို႔စ္တိုေလးေတြအေနနဲ႔ ၾကားညွပ္ထည့္ရင္ ေကာင္းမလားလို႔ စဥ္းစားေနပါတယ္ ။

    ဆရာေျပာတဲ့ controversial ျဖစ္မယ့္ topic ကေတာ့ ေနာက္ပို႔စ္မွာ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္ ။ ရွိၿပီးသားေတြကိုပဲ ျပန္စုၿပီး တင္ျပထားတာျဖစ္ေပမယ့္ ျမန္မာအသိုင္းအဝိုင္းေတြၾကားမွာ လက္ေရွာင္ၾကတဲ့ topic ေလးတစ္ခုလို ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕လူေတြအတြက္ စိတ္မထားတတ္ရင္ မခံမရပ္ခ်င္အေနအထားမ်ိဳးကို တြန္းပို႔ေပးသလိုေတာ့ သက္ေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္ ။

    ReplyDelete
  4. critical thinking အေၾကာင္း လာဖတ္ျဖစ္ၾကတဲ့သူေတြအတြက္ ဝမ္းသာတယ္ဗ်ာ ။

    ျဖစ္ႏိုင္ရင္ လိုအပ္ခ်က္ေလးေတြကို ေထာက္ျပသြားႏိုင္ၾကရင္ ေကာင္းမွာပဲ ... :-)

    ထားပါေတာ့ ၊ စာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ မေဆြးေႏြးခ်င္ရင္ေတာင္ ပို႔စ္အေပၚမွာပါတဲ့ ပံုကိုၾကည့္ၿပီး ဘာေတြမ်ားေတြ႕ၾကမလဲ ေျပာျပၾကပါလားဗ်ာ ...

    ReplyDelete
  5. အေပၚကပံု (၃) ကြက္မွာ အလယ္ပံုကို ၾကည့္လိုက္ပါ ။

    ပင္နယံလည္တဲ့လမ္းေၾကာင္းျပထားတာေတြက သဘာဝမက်ပဲ မွားေနပါတယ္ ။
    အကယ္၍ ပင္နယံ (၃) ခုဟာ သံုးပြင့္ဆိုင္ထိေနၾကတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ပိုဆိုးပါလိမ့္မယ္ ၊ ပင္နယံလည္ဖို႔ လံုးဝမျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး ။

    က်ေနာ္လည္း သတိထားမိတာ သိပ္မၾကာေသးဖူး ။

    ReplyDelete
  6. i got your post today, very good post for me, and very useful for my current situation, very useful, very helpful, "perfect analysis for cause to effect" is basic thinking of Buddha, called WIBIZZA.

    ReplyDelete
  7. အသံုးဝင္ အကူညီရတယ္ဆိုလို႔ ဝမ္းသာပါတယ္ ။
    Anonymous ေျပာပံုအတိုင္းနဲ႔ေတာ့ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြ ေရႊပံုႀကီးေပၚထိုင္ၿပီး အသံုးမခ်ႏိုင္ ျဖစ္ေနၾကရ တာေပါ့ ။ ဒါေတြကို ဆက္စပ္တင္ျပဖို႔ တတ္ႏိုင္သူေတြ အားထုတ္ေပး ၾကရင္ေတာ့ အခ်ိဳ႕ လူေတြအတြက္ အက်ိဳးမ်ားမယ္လို႔ ယံုၾကည္ပါတယ္ ။

    ReplyDelete